“Şahdəniz” layihəsi uğurla reallaşdırılır

İlin sonunadək layihə çərçivəsində 7,5 milyard kubmetr qaz və 1,3 milyon ton kondensat hasilatı nəzərdə tutulur

Xəzərin Azərbaycan sektorunda yerləşən karbohidrogen ehtiyatlarının xarici şirkətlərlə birgə işlənməsini nəzərdə tutan sayca ikinci ən böyük müqavilə — “Şahdəniz” yatağının kəşfiyyatı, işlənməsi və hasilatın pay bölgüsü sazişi uğurla həyata keçirilir. Xatırladaq ki, Azərbaycanı potensial qaz ixracatçısına çevirən “Şahdəniz” layihəsi 1996-cı ilin yayında həyata vəsiqə almışdır. Üç il sonra “Şahdəniz” yatağında qazılmış ilk kəşfiyyat quyusu burada zəngin qaz və kondensat ehtiyatlarının mövcudluğunu bir daha təsdiq etmişdir.

“Şahdəniz” yatağının ilkin işlənmə mərhələsi layihəsinə 2003-cü ilin fevral ayında start verilmişdir. Ötən müddətdə layihə çərçivəsində bir sıra nəhəng tikinti işləri həyata keçirilmiş, Xəzər dənizində analoqu olmayan yeni platforma inşa olunmuş, qazın sahilə nəqli üçün sualtı boru kəməri çəkilmişdir. Bundan əlavə, “Şahdəniz” qazının dünya bazarına çıxarılmasını nəzərdə tutan Cənubi Qafqaz boru kəməri tikilib istifadəyə verilmişdir. Yatağın istismarına isə təqribən 3 il əvvəl başlanılmış və ötən müddətdə Azərbaycan qazının dünya bazarına ixracı uğurla davam etdirilmişdir.

Başa çatmaqda olan 2009-cu ilin ötən dövründə də “Şahdəniz” layihəsinin reallaşdırılması istiqamətində mühüm tədbirlər həyata keçirilmişdir. bp-Azərbaycan şirkətinin cari ilin 9 ayının nəticələri ilə bağlı açıqlamasında bildirilir ki, yanvar-sentyabr ayları ərzində “Şahdəniz” layihəsi üzrə fəaliyyətlərin əməliyyat xərclərinə 114 milyon dollar, əsaslı məsrəflərinə isə 255 milyon dollar sərf olunmuşdur. Bütövlükdə isə layihənin illik əməliyyat və əsaslı xərcləri üçün müvafiq olaraq 322 milyon və 369 milyon dollar nəzərdə tutulmuşdur.

Hesabatda qeyd olunur ki, 2009-cu ilin 9 ayında “Şahdəniz” yatağındakı dörd öncəqazma quyusundan sabit şəkildə qaz hasil edilərək Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyə sərhədindəki satış məntəqələrinə çatdırılmışdır. Məlumat üçün bildiririk ki, “Şahdəniz” layihəsinin birinci işlənmə mərhələsi çərçivəsində hasil edilən qaz Azərbaycana, GOGC (Gürcüstan), BOTAŞ (Türkiyə) və BTC Ko-ya satılır.

2009-cu ildə “Şahdəniz” yatağından 7,5 milyon kubmetr qaz və 1,9 milyon ton kondensat hasilatı nəzərdə tutulur. Cari ilin 9 ayı ərzində isə yataqdan 4,4 milyard kubmetr qaz və 1,2 milyon ton kondensat hasil edilmişdir. “Şahdəniz” platforması vasitəsilə istismar olunan quyuların sabit rejimdə işləməsi qaz hasilatının getdikcə artırılmasına imkan yaradır. Yanvar-sentyabr aylarında platformadan gün ərzində 16,3 milyon kubmetr qaz və 34 min barel kondensat hasil edilmişdir ki, bu da əvvəlki dövrlərə nisbətən xeyli çoxdur. 2006-cı ilin sonunda hasilata başlanıldığı vaxtdan cari ilin noyabr ayının əvvəllərinədək “Şahdəniz” yatağından 4,1 milyon ton kondensat hasil edilərək Bakı – Tbilisi – Ceyhan əsas ixrac neft boru kəməri ilə dünya bazarına yola salınmışdır.

“Şahdəniz” yatağında qaz və kondensat hasilatı ilə yanaşı, yeni quyuların qazıntısı da layihə iştirakçılarının qarşısında duran prioritet məsələlərdəndir. Artıq bu istiqamətdə də ilkin uğura imza atılmışdır. Məlum olduğu kimi, ötən il “Şahdəniz” platformasından qazıntısına başlanılmış SDA-05 quyusunda işlər cari ilin əvvəllərindən davam etdirilmiş və quyu mart ayında istismara buraxılmışdır. Hazırda isə mövcud quyularla bağlı bəzi planlaşdırılmış əlavə işlərin aparılması ilə əlaqədar olaraq hələlik yataqda yeni quyular qazılmır.

“Şahdəniz” zəngin qaz-kondensat yatağıdır. Adı çəkilən yatağın kəşfiyyatı, işlənməsi və hasilatın pay bölgüsü sazişində də məhz bu amil nəzərə alınaraq yatağın bir neçə mərhələdə işlənməsi öz əksini konkret şəkildə tapmışdır. Hazırda uğurla həyata keçirilən birinci işlənmə mərhələsindən sonra növbəti, çox mühüm ikinci mərhələyə başlamaq nəzərdə tutulur. Yeri gəlmişkən onu da qeyd etmək lazımdır ki, “Şahdəniz” yatağının ikinci işlənmə mərhələsinin ölkəmiz üçün əhəmiyyəti olduqca böyükdür. Təsadüfi deyil ki, Nazirlər Kabinetinin 2009-cu ilin 9 ayının sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına həsr olunmuş geniş iclasında Prezident İlham Əliyev bu vacib məqama toxunaraq demişdir: “...Biz ”Şahdəniz" qaz yatağının ikinci fazasının işlənilməsinə başlamağa hazırıq. “Şahdəniz” yatağının ikinci fazasının işlənilməsi Azərbaycan iqtisadiyyatına ən azı 20 milyard dollar birbaşa investisiyanın qoyulmasına gətirib çıxaracaqdır. Bu bizim üçün böyük bir fürsətdir”.

Bu mərhələyə başlamaq üçün isə hazırlıq işlərinə start verilmişdir. Belə ki, cari ilin ötən dövründə ikinci mərhələ planlarına dəstək vermək məqsədilə yataqda qiymətləndirmə işlərinin aparılması davam etdirilmişdir. Yeri gəlmişkən, 2008-ci ilin iyul ayında “İstiqlal” qazma qurğusu vasitəsilə qazıntısına başlanılan SDX-05 qiymətləndirmə quyusu cari ilin yanvarında 6559 metrlik layihə dərinliyinə çatdırılmışdır. Həmin quyudan götürülmüş süxur nümunələrinin tədqiqi və digər vacib məlumatların əldə olunması istiqamətində işlər hazırda davam etdirilir. Məlumat üçün bildiririk ki, quyuda əldə edilmiş nəticələrdən isə hazırda mühəndis işlərinin aparıldığı ikinci işlənmə mərhələsinin planlaşdırılmasında istifadə olunacaqdır.

“Şahdəniz” yatağından çıxarılan qaz və kondensat sualtı boru kəmərləri vasitəsilə Səngəçal terminalına nəql olunur. Burada isə qazı qəbul edib ixrac sisteminə ötürmək üçün zəngin infrastruktur yaradılıb. Artıq terminalın texniki emal sistemlərinin gücü gündəlik 39,5 milyon kubmetrə çatdırılıb. Hələlik isə burada gün ərzində 25,5 milyon kubmetr qaz emal edilib ixraca yönəldilir. Xatırladaq ki, bütün bu işlər Səngəçal terminalının genişləndirilməsi proqramı çərçivəsində həyata keçirilən uğurlu işlərin nəticəsidir.

“Şahdəniz” qazını Gürcüstan və Türkiyəyə ixrac edən Cənubi Qafqaz boru kəməri də uğurlu fəaliyyətini davam etdirir. Məlumat üçün bildiririk ki, Cənubi Qafqaz Boru Kəməri Şirkətinin səhmdarları bp (texniki operator – 25,5 faiz), Statoyl (kommersiya operatoru – 25,5 faiz), Azərbaycan CQBK Ltd. (10 faiz), LUKoyl (10 faiz), NİKO (10 faiz), Total (10 faiz) və TPAO (9 faiz) şirkətləridir. Cari ilin 9 ayınıda adı çəkilən boru kəməri ilə bağlı fəaliyyətlərə 2 milyon dollar xərclənmişdir.

Cənubi Qafqaz boru kəməri 2006-cı ilin sonlarında istismara verilərək əvvəlcə Gürcüstana, 2007-ci ilin iyul ayından etibarən isə Türkiyəyə “Şahdəniz” qazını çatdırır. Cari ilin 9 ayında adı çəkilən kəmərin orta gündəlik ötürmə gücü 14 milyon kubmetr “mavi yanacaq” təşkil etmişdir ki, bu da təqribən 91 min barel neft ekvivalentinə bərabərdir. Göründüyü kimi, ölkəmizi dünyanın potensial qaz ixracatçısına çevirmiş “Şahdəniz” yatağının birinci işlənmə mərhələsi uğurla həyata keçirilir. Növbəti illərdə layihə çərçivəsində platformadan qazılan yeni quyuların istismara daxil edilməsi ilə əlaqədar qaz hasilatı xeyli artacaq. Bütövlükdə isə yatağın birinci işlənmə mərhələsi çərçivəsində ən yüksək illik hasilat 8,6 milyard kubmetr qaz və təqribən 16 milyon barel kondensat təşkil edəcək. “Şahdəniz” yatağının ikinci işlənmə mərhələsinin reallaşdırılmasına başlanılması ilə Azərbaycanda qaz hasilatı kəskin şəkildə artacaq. Bu da ölkəmizin ixrac imkanlarını xeyli genişləndirəcək.

Mirbağır YAQUBZADƏ

Xalq qəzeti.- 2009.- 9 dekabr.- S. 1.