Mənalı ömrün akkordları

“Mənalı ömür”. Dəyərli həyat yolu keçmiş insanlar barədə işlədilən bu ifadənin öz mənası da dərindir. Üzdən görünəni budur ki, ömür hədər getməyib, hansı əməllərləsə mənalanıb. Dərinə gedəndə məlum olur ki, bu mənalı ömrün sahibi təkcə özü üçün yaşamayıb, yaxın-uzaq ətrafında da çoxları üçün gərəkli olub. Necə deyərlər, əriyib getmiş ayların, illərin izini saxlayan, sorağını günümüzə çatdıran məzmunlu bir tarixçə yaranıb, faydalı əməlləri nişan verən zəngin bioqrafiya yazılıb.

Həmkarımız, iş yoldaşımız, dostumuz Rafiq Salmanovun anadan olmasının 60 illiyinin tamam olması, istər-istəməz, belə bir sual yaradır: görəsən, bu insan necə bir ömür yaşayıb? Bəri başdan deyək ki, Rafiq müəllim də mənalı bir ömür yaşayıb. Ötüb-keçmiş 60 ili vərəqlədikcə onun özü və başqaları, bütövlükdə xalqımız üçün mənalı olmuş bir çox əməllərin, işlərin şahidi oluruq. Rafiq Salmanov bu 60 ildə sanki bir-birini tamamlayan, biri digərini yüksəyə qaldıran 3 ömür yaşayıb. Gənclik illərində say-seçmə musiqi ifaçıları sırasında layiqli yer tutub. Sonra mətbuat sahəsinə keçib, ölkənin barmaqla göstərilən bədii fotoqrafiya ustası kimi tanınıb. Musiqi ilə mətbuatın qovşağında isə o, yeni bir yola çıxıb — sənət bilicisi olan jurnalist kimi özünü təsdiqləyib.

Rafiq Salmanov 1949-cu ildə Bakıda anadan olub. Ana yurdu olan Dəvəçi rayonunun Pirəbədil kəndi ilə sıx bağlılıq onu “şəhər uşağı” kimi deyil, xalq həyatına dərindən bələd olan bir insan kimi formalaşdırıb. Elə buna görə də, necə deyərlər, bu insanı tanıyan bakılı da, qubalı da, şəkili də, şirvanlı da, naxçıvanlı da, qarabağlı da, muğanlı da, lənkəranlı da onu özünə yaxın-doğma bilir. Şəhər həyatının mədəni dəyərlərini mükəmməl mənimsəyən Rafiq müəllim kəndin özəlliklərini və gözəlliklərini də eyni dərəcədə öyrənib, onlardan faydalanıb.

Uşaqlıq və yeniyetməlik illərində fiziki fəallığa, idmana böyük maraq göstərən həmkarımız günlərin birində bu yolda büdrəyir, ağır zərbə alır. Futbol oyununda bel sütunu zədə alan Rafiq gəncliyin astanasında neçə il çarpayıya “mıxlanır”. Məhkum olduğu otağın pəncərəsi onun üçün həyat obyektivinə çevrilir. Mehrini pəncərədən bayıra tuşladığı fotoaparata, kitablara, bir də musiqiyə salır. Sinəsi üstünə aldığı qarmonda bitib-tükənməyən arzu-istəklərini dilləndirməyə çalışır...

Möcüzəsini çox göstərmiş “həyat eşqi” yeniyetməliyi puç olsa da, ayaq üstə qalxmağa inamı sönməmiş Rafiqin əlacsız sayılan dərdinə məlhəm olur. Günlərin birində çarpayıda qəddi düzəlir. Əvvəl ayağının birinə, sonra digərinə güc gəldiyini hiss edir... Qorxa-qorxa çarpayıdan yana sürüşür... Ayağının biri yerə toxunur... Artıq o biri də yerə çatır... Gözləri stula, stola sataşır... Addım atmağa cəsarət etmir... Bir... iki... bu da üç... İlahi, kərəminə min şükür! Bitdi, bitdi adi stula, stola, ağaca, heyvana — ayaq üstə dayanan nə varsa hamısına həsrətlə, həsədlə baxmaq! Mən ayağa qalxdım! Mən yeriyirəm! Yeni həyat başlandı!

Bax beləcə, Yaradanın kərəməti ilə yaşamaq, ürəyindəki sonsuz istəkləri göyərtmək, qəzaya tuş olmuş taleyini dəyişmək istəyən bir insan ayağa qalxır, özünü yaşatmaq, başqalarına faydalı olmaq üçün yol- yön axtarır. Könül sirdaşı olmuş qarmon yeni həyatda da onun harayına çatır. Şənliklərdə barmaqları qarmonun dillərinə toxunduqca eşidənlər ayaq saxlayır, təsirlənir, heyrətlənir: bu ki yeni bir Teymur Dəmirovdur. İstedadlı gənc o illərdə bir çox ümidverən ifaçıları ətrafında toplamış Əbilov adına kluba dəvət alır. Rafiqin məharəti bu sənət ocağından kənara da səs salır. Professional səhnədə, teleradioda, el şənliklərində şöhrətə çatmış sənətkarlar — ötən əsrin 60—70-ci illərinin populyar sənətkarları öz heyətlərinə musiqi aləmində yeni ad olan Rafiq Salmanovu da daxil edirlər. Əbülfət Əliyev, Şövkət Ələkbərova, Sara Qədimova, Əlibaba Məmmədov, Tükəzban İsmayılova, Rəhilə Həsənova, Arif Babayev, Canəli Əkbərov, Teymur Mustafayev kimi sevilən ifaçıları müşayiət edir, kaman ustası Habil Əliyevlə yanaşı görünür. Şöhrəti şöhrət, qazancı qazanc... Özünə layiqli qərar qurur. Qramafon valları isə istedadının və populyarlığının təsdiqi olur...

Lakin günlərin birində Rafiq hiss edir ki, ürəyindəkiləri musiqi ilə çatdırmaq ona azlıq edir, necə deyərlər, geydiyi köynəyin yaxası dar gəlir. Yəqin edir ki, təkcə eşitdirmək yox, həm də göstərmək lazımdır. Bu dəfə də çarpayıda, dar otaqda keçdiyi “universitet”, qazandığı başqa bir ixtisas onun karına gəlir. Fotoaparatı təzələyir. Görüb-göstərmək istədiklərinə “start” verir. Çəkdikləri hamının xoşuna gəlir. Budəfəki səs-soraq onu foto sənətinin geniş tirajlandığı mətbuata — “Azərbaycan pioneri” qəzetinə gətirir. 1980—82-ci illərdə “Azərbaycan qadını” jurnalında, 1985—90-cı illərdə “Vışka” qəzetində fotomüxbir işləyir. Taleyini birdəfəlik jurnalistikaya bağlayır. Çalışdığı qəzetlər üçün təkcə müxtəlif səpkili şəkillər çəkmir, görüb təsirləndiyi fakt və hadisələr, ünlü sənətçilər barədə yazılar da qələmə alır.

1990-cı ildə ölkədə gündəlik informasiyanın, mötəbər ictimai rəyin, nüfuzlu sözün aparıcı tribunası olan “Xalq qəzeti”nə gəlişi ilə “Rafiq Salmanov” imzası daha da populyarlaşdı. Onun yüksək professionallıqla lentə aldığı fotolarla yanaşı, milli musiqi irsimizə işıq salan yazıları da oxucuların diqqətini cəlb etməyə başladı. Rafiq müəllimin qəzetə “Qızıl patefon” rubrikası altında gətirdiyi yazılar milli musiqi ifaçılığımızın klassikləşmiş nümayəndələrini yeni nəsillərə tanıtdı, onları sənət aləmində yada saldı.

Fatma Mehrəliyeva, Sərvər İbrahimov, Abbas Abbasov, Teyyub Dəmirov, Rəhilə Həsənova, Əliağa Quliyev, Məmmədağa Muradov, Töhfə Əliyeva, Mübubət Məmmədova, İldırım Həsənov, Ramiz Hacıyev, Mais Salmanov, Flora Kərimova kimi sevimli müsiqiçilərimizdən bəhs edən bu yazılar “Sizi məndən soruşsalar” adlı kitabda toplanıb çap olunduqdan sonra Rafiq Salmanovun musiqiçilər, jurnalistlər, sənətsevərlər arasında nüfuzu bir az da artdı. Unudulmaqda olan, vaxtilə qədir-qiymətini kifayət qədər almamış bu sənətçilər barədə həmkarımızın yazdıqları ictimaiyyətin diqqətini milli musiqimizin incilərinə yönəltməkdə təsirli rol oynadı.

Bütün bunlar Rafiq Salmanovu yeni axtarışlara həvəsləndirdi. İkinci bir toplunun — “El sevsə sənətkarı” kitabının materiallarını qələmə aldı. Sənət dostları Əbülfət Əliyev, Əlibaba Məmmədov, Arif Babayev, Canəli Əkbərov, Sabir Mirzəyev, Süleyman Abdullayev, Rübabə Muradova, Elmira Rəhimova kimi orta nəsil müsiqi ifaçılarımız barədə yazılar qəzetimizin səhifələrində əks-səda doğurdu. Bunun ardınca Ağadadaş Ağayev, Zaur Rzayev, Aftandil İsrafilov, Vəli Qədimov, Sadıq Zərbəliyev, Mənsum İbrahimov, Nəzakət Teymurova, Briliyant Dadaşova, Nazpəri Dostəliyeva kimi sonrakı nəsil istedadlar barədə yazılar da oxucularımızın ürəyincə oldu. Həmin materiallar eyni silsilədən olan üçüncü kitabda — “Mənim könlüm deyir ki...” toplusunda bu yaxınlarda musiqisevərlərə çatdırılacaq, trilogiya yaradılacaq.

Milli musiqimizin xiridarı, şərqşünas akademik Vasim Məmmədəliyev bu kitabları belə dəyərləndirir: “Çoxəsrlik folklor musiqimizin, milli muğam sənətimizin ən gözəl ifaçılarını tanıdan, bu zəngin irsi yazıları və kitabları ilə təbliğ edən Rafiq Salmanov çağdaş jurnalistikamızı mövzu baxımından zənginləşdirir, oxuculara gərəkli ruhi qida verir. O, milli-mənəvi dəyərlərimizi qorumaq və inkişaf etdirmək işinə qələmi ilə kömək edir”.

Son illərdə ölkə rəhbərliyinin, xüsusən, Heydər Əliyev Fondunun milli musiqi sənətimizi himayə etmək yönündə həyata keçirdiyi genişmiqyaslı tədbirlər Rafiq Salmanovu yeni qüvvə ilə çalışmağa həvəsləndirmişdir. O, muğam müsabiqələrinin qəzetimizdə geniş işıqlandırılmasında qüvvə və bacarığını əsirgəməmiş, yeni çoxsaylı yazılarla çıxış etmişdir. Həmkarımız, haqlı olaraq, “Muğam” jurnalının yaradıcı heyətinə dəvət olunmuşdur. Rafiq Salmanov bu gərəkli və nüfuzlu nəşrin foto və yazı materialları ilə zənginləşməsinə bacardığı qədər kömək edir.

Rafiq Salmanov fotomüxbir kimi bir sıra ölkə daxili və beynəlxalq müsabiqələrdə qaliblərdən olmuşdur. Jurnalist kimi “Qızıl qələm” və digər yaradıcılıq mükafatlarına layiq görülmüşdür. Bu təltiflərdən söz düşəndə həmkarımız bildirdi:

— Mənim daha böyük mükafatım haqqında yazdığım unudulmuş sənətkarların yenidən tanınması və qəhrəmanlarımın bir çoxunun “xalq artisti” adınadək yüksəlməsi olub. Sevinmişəm ki, onların istedadının aşkara çıxarılmasında və tanıdılmasında mənim də xidmətim olub. Bu yerdə Rafiq müəllimə bir sual verdik. Soruşduq ki, mahir qarmon ifaçısı kimi onun özü də “xalq artisti” ola bilərdi — jurnalistikaya keçməsinə peşman deyil. Cavab belə oldu:

— Mən musiqiçi kimi qəlbimdəkiləri təkcə səslə ifadə edirdim. Gördüklərimi hamıya göstərmək üçün foto sənəti, duyub-öyrəndiklərimi sözlə anlatmaq üçün jurnalistika mənə geniş meydan açdı. Özümü ifadə edə bildiyimə, vaxtilə büdrəyib itirdiyim illərin əvəzini çıxdığıma görə Ulu Tanrıya minnətdaram. Ən böyük mükafatım isə ömrümün mənalı, gərəkli keçməsindən doğan xoşbəxtlik duyğusudur. Mən ailədə də, çalışdığım kollektivdə də, cəmiyyətdə də özümü xoşbəxt sayıram.

Rafiq Salmanov 60 yaşa çatsa da, mənalı ömrün akkordlarını gənclik həvəsi ilə səsləndirməkdə davam edir. Həmkarımızı bu əlamətdar gündə səmimi-qəlbdən təbrik edir, ona möhkəm cansağlığı, yeni yaradıcılıq uğurları arzulayırıq.

Tahir AYDINOĞLU

Xalq qəzeti.- 2009.- 24 dekabr.- S. 8.